Gotowość szkolna
Jak sfery rozwoju dziecka mają wpływ na osiągnięcie dojrzałości szkolnej?
Na osiągnięcie stanu gotowości szkolnej składają się osiągnięcia rozwojowe w trzech sferach: fizycznej, umysłowej oraz emocjonalno-społecznej.
Sfera fizyczna
- zadowalający stan zdrowia i odporność na zmęczenie,
- nieuszkodzony wzrok i słuch,
- prawidłowo funkcjonujący układ artykulacyjny,
- sprawność ogólna, ruchowa i manualna,
- zgrabne, precyzyjne ruchy ciała,
- sprawne ruchy rąk,
- znajomość orientacji kierunkowo-przestrzennej,
- znajomość stron prawa – lewa,
- zrównoważona dynamika procesów nerwowych,
- ustalona lateralizacja (czyli przewaga jednej strony ciała dziecka nad drugą).
Dojrzałość do rozpoczęcia nauki szkolnej w obrębie sfery fizycznej to prawidłowy rozwój ruchowy w zakresie dużej i małej motoryki. W zakresie motoryki dużej dziecko gotowe do podjęcia nauki w szkole sprawnie i płynnie porusza się, potrafi utrzymać równowagę, wykazuje właściwe napięcie mięśniowe, przyjmuje prawidłową postawę ciała, biega, skacze, sprawnie rzuca i chwyta piłkę.
Z kolei w zakresie motoryki małej (niezmiernie istotnej w nauce pisania) dziecko powinno posiadać umiejętność kontroli i precyzji ruchów ramion, nadgarstków i palców. Ważna jest także szybkość, precyzja i dokładność ruchów rąk oraz dostosowanie ich do wykonywanej czynności.
Sfera emocjonalno-społeczna
Wśród niezbędnych osiągnięć dziecka w sferze emocjonalno-społecznej cytowana powyżej B. Zakrzewska wymienia:
- chęć i umiejętność nawiązywania kontaktów z rówieśnikami oraz z nauczycielem,
- samodzielność i zaradność w podstawowych sprawach codziennych,
- zdolność przystosowania się w nowym środowisku,
- równowagę uczuciową,
- zdyscyplinowanie i podporządkowanie się normom współżycia w grupie,
- wrażliwość na potrzeby innych,
- obowiązkowość,
- wytrwałość,
- sumienność w zleconych zadaniach,
- wiarę w siebie,
- niezniechęcanie się trudnościami,
- samokontrolę swego zachowania i wykonywanej pracy.
Właściwy poziom rozwoju emocjonalnego dziecka w chwili przekraczania progu szkoły uważa się za kluczowy, gdyż decyduje on o umiejętności panowania nad sobą, podporządkowaniu się przepisom szkolnym, wytrwałości w działaniu oraz harmonijnym współdziałaniu z rówieśnikami, a także przyjmowaniu uwag.
Sfera umysłowa
O dojrzałości do rozpoczęcia nauki szkolnej w obrębie sfery umysłowej świadczą: właściwy rozwój funkcji spostrzegania, myślenia, uwagi, pamięci oraz mowy. Oceniając dojrzałość umysłową dziecka, uwzględnia się także funkcje, które decydują o opanowaniu umiejętności pisania i czytania takie jak: poziom percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz analizy i syntezy słuchowej.
B. Zakrzewska wskazuje, iż dziecko, które osiągnęło dojrzałość w sferze intelektualnej:
- przejawia aktywność poznawczą,
- przejawia zainteresowane tym, co je otacza,
- wykazuje chęć do nauki czytania, pisania, matematyki,
- posługuje się mową poprawną pod względem gramatycznym, artykulacyjnym,
- w sposób zrozumiały, logiczny przekazuje swoje myśli,
- wypowiada się na temat swoich przeżyć oraz formuje poprawnie własne sądy,
- koncentruje przez dłuższy czas uwagę na określonym temacie,
- łatwo przyswaja i utrwala nowe pojęcia, informacje,
- wykorzystuje posiadaną wiedzę w praktyce,
- różnicuje, porównuje, odtwarza figury geometryczne,
- odróżnia kierunki, położenie, a także proporcje odwzorowanych form graficznych,
- zapamiętuje proste melodie, rymowanki,
- przeprowadza analizę i syntezę liter, głosek, sylab,
- odwzorowuje,
- czyta proste wyrazy,
- zna podstawowe pojęcia matematyczne.
